ท่านอิมาม ฟัครุดดีน อัรรอซีย์ กล่าวว่า "แนวทางของอะลิสสุนนะฮฺ วัลญะมาอะฮฺ และ แนวทางของชีอะฮฺ มีทัศนะที่สอดคล้องกัน คือ แท้จริงบรรดานบีนั้น มีความประเสริฐกว่าบรรดามลาอิกะฮฺ .... ส่วนบรรดานักปรัชญาและมุอฺตะซิละฮฺ มีความเห็นว่า บรรดามลาอิกะฮฺนั้น ประเสริฐกว่าบรรดานบี และ ท่านอบูบักร อัล-บากิลานีย์ กับท่าน อะบีย์อับดุลลอฮฺ อัลหะลีมีย์ จากอะลิสสุนนะฮฺฯ ก็มีความเห็นที่สอดคล้องกับนักปรัชญาและมุอฺตะซิละฮฺในเรื่องนี้
หลักฐานคร่าวๆ ของอะลิสสุนนะฮฺฯ ที่มีความเห็นว่า แท้จริงบรรดานบีนั้น มีความประเสริฐกว่าบรรดามลาอิกะฮฺ คือ
1.แท้จริงท่านนบีอาดัมถูกบรรดามลาอิกะฮฺสุยูดให้ ดังนั้นผู้ที่ถูกสุยูดให้ย่อมประเสริฐกว่าผู้ที่สุยูด (หลักฐาน ดู ซูเราะฮฺ อัล-บะกอเราะฮฺ อายะฮฺที่ 34)
2.แท้จริงท่านนบีอาดัมนั้นเป็นผู้ที่มีความรู้มากว่าบรรดามลาอิกะฮฺ ดังนั้นผู้ที่มีความรู้มากกว่า ย่อมประเสริฐกว่า (หลักฐาน ดู ซูเราะฮฺ อัล-บะกอเราะฮฺ อายะฮฺที่ 31-33 )
3.การเคารพภักดีต่ออัลลอฮฺของมนุษย์นั้นยากลำบาก เพราะต้องต่อสู้กับอารมณ์ของตนเองและสภาพแวดล้อมภายนอก ดังนั้น สิ่งใดที่ได้มาด้วยความยากลำบากย่อมถือว่าเป็นสิ่งที่ประเสริฐ
4.แท้จริงบรรดามลาอิกะฮฺนั้น มีสติปัญญาแต่ไร้ซึ่งอารมณ์ (شهوة) ส่วนบรรดาสัตว์ทั้งหลายนั้น มีอารมณ์ (شهوة) แต่ไร้ซึ่งสติปัญญา ซึ่งพวกมันมีแต่สัญชาตญาณ ส่วนมนุษย์นั้นมีทั้งสติปัญญาและอารมณ์ ดังนั้น หากว่ามนุษย์เอนเอียงไปทางอารมณ์ที่ใฝ่ต่ำ เขาก็เลวยิ่งกว่าสัตว์ แต่หากเค้าเอนเอียงไปทางการใช้สติปัญญาในการวินิจฉัยความผิดถูก เค้าก็จะประเสริฐกว่าบรรดามลาอิกะฮฺ
5.จากซูเราะฮฺ อาลิ อิมรอน อายะฮฺที่ 33 คำว่า "العالمين" เป็นหลักฐานที่ชี้ให้เห็นว่าอัลลอฮฺนั้นทรงเลือกเฟ้นบรรดานบีทั้งหลายมาจากทุกๆ มัคลูก ซึ่งแน่นอนว่ามัคลูกนั้น หมายรวมถึง บรรดามลาอิกะฮฺด้วย ดังนั้นจึงถือว่า บรรดานบีนั้นประเสริฐกว่าบรรดามลาอิกะฮฺ
ท่าน คัยยาฎ อัล-มุอฺตะซิลีย์ กล่าวว่า...........
وليس يستحق أحد منهم اسم الاعتزال حتى يجمع القول بالأصول الخمسة التوحيد ِ والعدل ِ والوعدوالوعيد ِ والمنزلة بين المنزلتين ِ والأمر بالمعروف والنهي عن المنكر ِ فإذا كملت في الإنسان هذه الخصال الخمس فهو معتزلي
ไม่เป็นการสมควรที่จะเรียกคนใดคนหนึ่งจากพวกเขาว่า "มุอฺตะซิละฮฺ" จนกว่าพวกเขาจะกล่าวรวมถึงหลักการ 5 ประการ คือ
1. التوحيد
2. العدل
3. الوعدوالوعيد
4. المنزلة بين المنزلتين
5. الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر
ดังนั้นเมื่อบุคคลใดที่มีหลักการนี้ครบทั้ง 5 ประการอย่างสมบูรณ์ ดังนั้นแหละ เขาคือ "ผู้ที่มากจากมุอฺตะซิละฮฺ"
ดู หนังสือ الإنتصار والرد على ابن الراوندي الملحد โดยท่าน أبو الحسين عبد الرحمن بن محمد بن عثمان الخياط المعتزلي หน้าที่ 188-189
ส่วนหลักการทั้ง 5 ที่กล่าวมาข้างต้นนั้นคืออะไร มีที่มาที่ไปอย่างไรนั้น อินชาอัลลอฮฺครับ จะนำเสนอเพิ่มเติม................
