ตอนเรียนที่ ม.อ.ปัตตานีมีอาจารย์ท่านหนึ่งกล่าวว่า ทั้งอุซ็อลลีและการลูบหน้านั้นเป็นสิ่งที่อยู่ก่อนละหมาดและหลังจากละหมาดแล้วกล่าวคือการกล่าวอุซ็อลลีนั้นอยู่ก่อนเนียติละหมาดซึ่งเป็นรุก่นแรกของการละหมาดและการลูบหน้านั้นอยู่หลังจากการให้สลามคือรุก่นสุดท้ายของการละหมาด แล้วจะเอาอะไรกัน
เมื่อไม่นานมานี้เอง มีเพื่อนคนหนึ่งที่เรียนวิชาอุศูลุลฟิกฮฺด้วยกัน เขาถาม อ.ว่า "เรื่องอุศ็อลลีย์ นั้น มันยังงัยกันแน่ครับ อ., บางคนบอกว่าได้ บางคนบอกว่าไม่ได้"
จากนั้น อ.ก็ตอบว่า "สำหรับ อ.แล้ว การอ่านอุศ็อลลีย์นั้น บางครั้งก็วาญิบ บางครั้งก็สุนัต และบางครั้งก็ถึงหะรอม นศ.ครับ สิ่งที่ อ.กำลังพูดอยู่นี้มันไม่ได้ขัดแย้งกันเลย แต่มันมีหลักการของมัน
นศ.ครับ โอเค แม้เรื่องอุศ็อลลีย์จะไม่เคยปรากฏมาก่อนในสมัยของท่านร็สูลุลลอฮฺ ศ็อลฯ แต่มันเป็นเพียงเครื่องมือที่จะช่วยให้การละหมาดดำเนินไปได้ง่ายขึ้น,
อุศ็อลลีย์ เกิดขึ้นครั้งแรกที่อิรัก เพราะผู้คนสมัยนั้น เกิดความยากลำบากในการนียะฮ์ซึ่งเป็นสิ่งที่วาญิบ หาก นศ.ละหมาด นศ.ไม่ได้นียะฮ์ ก็ไม่ศ็อหฺสิครับ
แต่ นศ.จะทำอย่างไรหละ ในเมื่อการนียะฮ์มันเกิดความยากลำบากที่จะกล่าว เพราะนี่ไง อุละมาอ์เขาจึงคิดวิธีหนึ่งขึ้นมา เพื่อที่จะให้ผู้ละหมาด ซึ่งกำลังจะทำสิ่งที่ใหญ่กว่า สำคัญกว่า จะทำอย่างไรให้เขากล่าวนียะฮ์ได้ง่ายขึ้น ซึ่งก็เป็นที่มาของการให้กล่าวอุศ็อลลีย์ ที่เปรียบเสมือเป็นการวอร์มก่อนเข้าสู่สนามจริงๆ
(แน่นอนครับ การมีนาฬิกา เป็นสิ่งมุบาหฺ และสมัยนบี ศ็อลฯ ก็ไม่มีนาฬิกาด้วย แต่การละหมาดศุบฺห์เป็นสิ่งที่วาญิบ แต่ นศ.จะละหมาดได้อย่างไรครับ หาก นศ.ไม่ตื่นขึ้นมาก่อน
ดังนั้น การตื่นนอนแต่เดิมเป็นสิ่งมุบาหฺ แต่เมื่อถึงวาระหนึ่งที่จำเป็น ดังนั้นการตื่นนอนจึงวาญิบตามไปด้วย แต่ทว่า นศ.จะตื่นได้งัยหละ อ.รู้ว่าบางคนตื่นยาก แล้วเราจะอยู่อย่างนั้นตลอดหรือครับ นศ.
ดังนั้น การมีนาฬิกาที่แต่เดิมเป็นสิ่งมุบาหฺ แต่เพื่อสิ่งที่จำเป็นกว่า นั่นก็คือการตื่นขึ้นละหมาดศุบหฺเพื่อละหมาดศุบหนั่นก็สิ่งสำคัญไปอีกอย่างไม่ต้องสังสัย
ดังนั้น การมีนาฬิกาปลุกจึงถือว่าวาญิบตามไปด้วย แล้วถ้าจะถามว่า เอาหลักฐานจากไหนหละ หะดีษนบีฯ มีหรอ คุณเอาหลักฐานจากไหนว่าการมีนาฬิกาวาญิบ สมัยนบีมีหรอ นศ.ครับ คนที่ถามเช่นนี้ แสดงว่าเขาเป็นคนที่ไม่รู้อะไรดลยเกี่ยวกับหลักอุศูลุลฟิกฮฺครับ
เพราะฉะนั้น นศ.ต้องตั้งใจศึกษานะ แล้ว นศ.จะรู้ว่าทำให้อุละมาอ์เขาถึงมีทัศนะที่แตกต่างกัน และบางหุกุมที่ออกมา แม้นบีไม่เคยฟัตวาอย่างนั้นก็ตาม แต่หาก นศ.เข้าใจวิชานี้ นศ.จะรู้ว่าอุละมาอ์เขาไม่ได้ออกหุกุมเองเลย
- สิ่งที่อยู่วงเล็บนี้ ผมสรุปจากความเข้าใจและความจำเมื่อตอนเรียนวิชาอุศูลุลฟิกฮฺ 1 เมื่อตอนอยู่ปี 2 เทอม 1 ครับ สิ่งที่อยู่นอกวงเล็บ ก็เช่นกัน แต่เป็นวิชาอุศูลุลฟิกฮฺ 2 ปี 2 เทอม 2) ... - วัลลอฮุอะอฺลัม - วัสสลาม
