بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْم
اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ وَ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلىَ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَليَ آلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِيْنَ ،،، وَبعْدُ ؛
การเคลื่อนย้อยซะกาตนั้น มัซฮับมาลิกีย์และมัซฮับฮัมบาลีย์ถือว่าใช้ไม่ได้ ส่วนมัซฮับฮะนะฟีย์นั้น อนุญาตให้เคลื่อนย้ายซะกาตได้ แต่มักโระฮ์(ไม่บังควร)เท่านั้นเอง
สำหรับมัซฮับชาฟิอีย์นั้น มีการทัศนะที่แตกต่างกัน 2 ทัศนะ
ทัศนะที่หนึ่ง : ซึ่งเป็นทัศนะที่ชัดเจนกว่า กล่าวคือไม่อนุญาตให้ทำการเคลื่อนย้ายซะกาต เนื่องมีหลักฐานจากฮะดีษท่านอัลบุคอรีและมุสลิมที่ว่า
ท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ได้กล่าวว่า
أَنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْهِمْ صَدَقَةً فِي أَمْوَالِهِمْ، تُؤْخَذُ مِنْ أَغْنِيَائِهِمْ وَتُرَدُّ عَلَى فُقَرَائِهِمْ
"แท้จริงอัลเลาะฮ์ทรงกำหนดซะก๊าตเหนือพวกเขาในบรรดาทรัพย์สินของพวกเขา โดยซะก๊าตนั้นจะถูกเก็บจากบรรดาคนร่ำรวยจากพวกเขาและถูกนำมาแจกจ่ายกับบรรดาคนยากจนของพวกเขา" รายงานโดยบุคอรีย์ (1331) และมุสลิม 19
หมายถึงซะกาตของคนรวยที่ถูกเก็บจากเจ้าหน้าที่ในเมืองนั้น ก็ต้องจ่ายให้แก่ผู้มีสิทธิ์ได้รับซะกาตในเมืองนั้นก่อน
ทัศนะที่สอง : อนุญาตให้ทำการเคลื่อนย้ายซะกาตได้ เพราะอ้างหลักฐานอัลกุรอานที่ว่า
อัลเลาะฮ์ตะอาลาทรงตรัสว่า
إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
"ซะกาตนั้นจะต้องตกเป็นของคนยากไร้ คนขัดสน เจ้าหน้าที่ซะกาต ผู้ที่ศรัทธาใหม่ ในเองไถ่ตัวทาส คนที่มีหนี้สิน ในวิถีทางของอัลเลาฮ์ และคนเดินทาง เป็นข้อกำหนดจากอัลเลาะฮ์และอัลเลาะฮ์ทรงรอบรู้ยิ่ง ทรงเชี่ยวชาญยิ่ง" อัตเตาบะฮ์ 60
กล่าวคืออายะฮ์นี้ไม่บอกไว้แบบกว้าง ๆ และไม่ได้แม้ข้อแม้ใด ๆ ว่าจะให้ซากาตแก่ผู้ที่มีสิทธิ์ได้รับซากาตที่ใหน สถานที่ใด และเมืองใด
รายละเอียด
ท่านชัยค์ อัลค่อฏีบ อัชชัรบีนีย์ ได้กล่าวว่า
وَالأَظْهَرُ مَنْعُ نَقْلِ الزَّكَاةِ مِنْ بَلَدِ الْوُجُوْبِ الَّذِيْ فِيْهِ الْمُسْتَحِقُّوْنَ إِلَي آخَرَ فِيْهِ مُسْتَحِقُّوْهَا فَتُصْرَفُ إِلَيْهِمْ قَالُوْا لِخَبَرِ الصَّحِيْحَيْنِ : ( صَدَقَةٌ تُؤْخَذُ مِنْ أَغْنِيَائِهِمْ فَتُرَدُّ عَلَي فُقَرَائِهِمْ ) وَلِإِمْتِدَادِ أَطْمَاعِ أَصْنَافِ كُلِّ بَلَدَةٍ إِلَي زَكَاةِ مَا فِيْهِ مِنَ الْمَالِ وَالنَّقْلِ يُوْحِشُهُمْ
"ทัศนะที่ชัดเจนยิ่งนั้น คือห้ามเคลื่อนย้ายซากาตจากเมืองหนึ่งที่วายิบ(ต้องจ่ายซะกาต)ที่มีบรรดาผู้มีสิทธิ์ได้รับซะกาต ไปยังเมืองอื่นที่มีผู้มีสิทธิ์ได้รับซะกาตแล้วทำการจ่ายซะกาตแก่พวกเขา นักปราชญ์กล่าวว่า เพราะมีฮะดีษซอฮิห์บุคอรีและมุสลิมระบุว่า "ซะกาตจะถูกเก็บมาจากบรรดาคนร่ำรวยจากพวกเขา แล้วนำไปจ่ายแก่บรรดาคนยากจนของพวกคนรวยเหล่านั้น" และเนื่องจากความต้องการของบรรดาผู้ที่ได้รับซะกาตของทุก ๆ เมืองนั้นได้คลุมถึงซะกาตทรัพย์สินที่มีอยู่ในเมืองนั้น และการเคลื่อนซากาต(ไปยังเมืองอื่น) จะทำลายจิตใจของพวกเขา"
وَالثَّانِيْ : اَلْجَواَزُ لِإِطْلاَقِ الآَيَةِ ، وَلَيْسَ فِي الْحَدِيْثِ دَلاَلَةٌ عَلَي عَدمِ النَّقْلِ ، وَإِنَّمَا يَدُلُّ عَلَي أَنَّهاَ لاَ تُعْطَي لِكَافِرٍ كَمَا مَرَّ وَقِيَاساً عَلَي نَقْلِ الْوَصِيَّةِ وَالْكَفَّارَاتِ وَالنُّذُرِ
"ทัศนะที่สอง : อนุญาตให้เคลื่อนย้ายซะกาตได้ เพราะอายะฮ์อัลกุรอานได้บอกไว้กว้าง ๆ ไม่ได้จำกัดข้อแม้ใด ๆ และในฮะดีษ(ของท่านบุคอรีและมุสลิมนั้น)มิได้บ่งชี้ถึงการห้ามเคลื่อนย้ายซะกาต และแท้จริงแล้วฮะดีษดังกล่าวได้บ่งชี้ถึงว่าห้ามจ่ายซะกาตแก่คนกาเฟร ตามที่ได้กล่าวผ่านมาแล้ว และทำการกิยาส(เทียบเคียง)การเคลื่อนย้าย(การบริจาคทรัพย์สิน)ที่ได้ถูกสั่งเสีย หรือทรัพย์สินค่าปรับ(ที่ต้องจ่ายให้แก่คนจน) และทรัพย์สินที่บนบาน(ไว้ว่าจะบริจาคแก่คนจนก็สามารถนำไปแจกจ่ายชาวเมืองอื่นได้)" หนังสือมุฆนิลมั๊วะห์ตาจญฺ 4/201
ท่านอิมามชะฮาบุดดีน อัลก็อลยูบีย์ ได้กล่าวว่า
وَالثَّانِيْ يَجُوْزُ النَّقْلُ وَتُجْزِئُ وَأخْتَارَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحاَبِ الشَّافِعِيِّ كَابْنِ الصَّلاَحِ وَابْنِ الفَرْكاَحِ وَغَيْرِهِمْ ، قَالَ شَيْخُنَا تَبَعاً لِشَيْخِنَا الرَّمْلِي وَيَجُوْزُ لِلشَّخْصِ الْعَمَلُ بِهِ فِيْ نَفْسِهِ ، وَكَذَا يَجُوْزُ الْعَمَلُ فِيْ جَمِيْعِ الأَحْكَامِ يَقُوْلُ مَنْ يَثِقُ بِهِ مِنَ الأَئِمَّةِ ، كَالأَذْرَعِي وَالسُّبْكِي وَالإِسْنَوِي عَليَ الْمُعْتَمَدِ
"ทัศนะที่สอง อนุญาตให้เคลื่อนย้ายซะกาตได้ และถือว่าซะกาตนั้นใช้ได้ และทัศนะนี้ได้เลือกโดยกลุ่มหนึ่งจากปราชญ์มัซฮับชาฟิอีย์ เช่น ท่านอิบนุอัศศ่อลาห์ , ท่านอิบนิ อัลฟัรกาห์ และปราชญ์ท่านอื่น ๆ , และอาจารย์ของเราได้กล่าว(ยอมรับทัศนะนี้) โดยตามทัศนะของอาจารย์ของเราคือท่านอัรรอมลีย์ และอนุญาตแก่บุคคลหนึ่งทำการปฏิบัติด้วยกับทัศนะนี้ให้แก่ตนเอง และเช่นเดียวกันนี้ อนุญาตให้ปฏิบัติบรรดาฮุกุ่มทั้งหมด จากคำกล่าวของผู้ที่เขาเชื่อถือจากบรรดานักปราชญ์ เช่น ท่านอัษร่ออีย์ , ท่านอัศศุบกีย์ , ท่านอัลอิสนาวีย์ ตามทัศนะที่ได้รับการยึดถือ" หนังสือฮาชียะฮ์ก็อลยูบีย์วะอุมัยเราะฮ์ 3/204 , และหนังสือฮาชียะฮ์อะลาตั๊วะห์ฟะตุลมั๊วะห์ตาจญฺ 7/172
ท่านอิมามชะฮาบุดดีน มุมัยเราะฮ์ ได้กล่าวว่า
وَالثَّانِيْ يَجُوْزُ النَّقْلُ وَتُجْزِئُ وَهُوَ مَا أَفْتَي ابْنُ الصَّلاحِ ، وَابْنُ الفَرْكاَحِ عِنْدَ وُجُوْدِ مَصْلِحَةٍ مِنْ قَرِيْبٍ ، وَنَحْوِهِ ، قاَلَ البَغَوِيُّ وَعَلَيْهِ أَكْثَرُ العُلَمَاءِ
"ทัศนะที่สอง อนุญาตให้ทำการเคลื่อนย้ายซะกาตได้ แลถือว่าซะกาตใช้ได้ ซึ่งเป็นทัศนะที่ท่านอิบนุอัศศ่อลาห์ , ท่านอิบนุ อัลฟัรกาหฺ ในขณะที่เกิดผลประโยชน์จากญาติใกล้ชิดหรืออื่น ๆ , ท่านอิมามอัลบะฆอวีย์ได้กล่าวว่า ทัศนะที่สองนี้เป็นทัศนะของปราชญ์ส่วนมาก" หนังสือฮาชียะฮ์ก็อลยูบีย์วะอุมัยเราะฮ์ 3/204
ท่านอิมามอัรร็อมลีย์ ได้กล่าวว่า
وَالثَّانِي الْجَوَازُ لإِطْلاَقِ الآيَةِ وَنُقِل َعَنْ أَكْثَرِ الْعُلَمَاءِ وَانْتُصِرَ لَهُ
"ทัศนะที่สอง อนุญาต(ให้ทำการเคลื่อนย้ายซะกาตได้ เพราะอายะฮ์อัลกุรอานได้บอกไว้กว้าง ๆ ไม่ได้จำกัดข้อแม้ใด ๆ และได้ถูกถ่ายทอดทัศนะนี้จากปราชญ์ส่วนมาก และได้รับการสนับสนุนแก่ทัศนะนี้" หนังสือนะฮายะตุลมั๊วะห์ตาจญฺ 6/167
สรุปคือ การเคลื่อนย้ายซะกาตนั้น ตามทัศนะที่มีน้ำหนักคือห้ามเคลื่อนย้ายหากเมืองนั้นมีผู้ที่ต้องการซะกาต แต่อีกทัศนะหนึ่งนั้นก็เป็นทัศนะของปราชญ์หลายท่านและอนุญาตให้นำมาปฏิบัติส่วนตัวได้นั่นเองครับ
وَاللهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَاليَ أعْلىَ وَأَعْلَمُ
