อัลเอี๊ยะหฺซาน ต้องมีเงื่อนไข ด้วยการมีอีหม่านอย่างแท้จริง
การมีความสัจจริงแน่วแน่มุ่งต่ออัลเลาะฮ์ ตะอาลา นั้น คือตำแหน่งเอี๊ยะหฺซาน ซึ่งต้องมีเงื่อนไข จากสิ่งที่อัลเลาะฮ์ทรงพอพระทัยและด้วยสิ่งที่พระองค์ทรงพอพระทัยให้กับปวงบ่าวของพระองค์ นั่นก็คือ ต้องมีอีมาน
ولا يرضي لعباده الكفر
"และพระองค์ไม่ทรงพอพระทัยต่อบ่าวของพระองค์กับการกุฟร" (ซุมัร 7)
นั่นคือ ตำแหน่งของ
أن تؤمن بالله وملائكته وكتبه ورسله واليوم الأخر والقدر خيره وشره
"การที่ท่านศรัทธาต่ออัลเลาะฮ์ , บรรดามะลาอิกะฮ์ , บรรดาคำภีร์ , บรรดาร่อซูลของพระองค์ , วันสิ้นโลก , และการกำหนดสภาวะความดีและความชั่วมาจากพระองค์"
บรรดาอุลามาอ์ซูฟีย์ ได้เรียกคำว่า "อิหม่าน" ตามศัพท์เชิงวิชาการของพวกเขาว่านี้ "ต่อรีเกาะฮ์" ซึ่งต่อรอเกาะฮ์(อีหมาน)จะทำการเชื่อม ชะรีอัต(อิสลาม)ด้วยกับฮะกีกัต(เอี๊ยะหฺซาน) ซึ่งอีหม่าน(ต่อรีเกาะฮ์)นี้ คือเงื่อนย่อมเป็นเงื่อนไขให้กับทั้งสอง(คืออิสลามกับเอี๊ยะหฺซานหรือชะรีอัตกับเอี๊ยะหฺซาน) ดังนั้น การอีหม่านจึงจำเป็นต้องเกี่ยวพันกับเอี๊ยะหฺซาน
การอีหม่านย่อมไร้ผลหากไม่ปฏิบัติชาริอัตของอิสลาม
การบรรลุถึงอีหม่านนั้น จะเกิดขึ้นไม่ได้ นอกจากการปฏิบัติด้วยการ อิสลาม
وإن تشكروا يرضه لكم
"หากพวกท่านกตัญญูรู้คุณ(ด้วยการปฏิบัติอิบาดะฮ์) พระองค์ก็จะทรงพอพระทัยมัน(การรู้คุณ)นั้น แก่พวกท่าน"
ดังนั้น จึงจำเป็นต้องมีการกล่าวปฏิญาณว่า ไม่มีพระเจ้าอื่นใดนอกจากอัลเลาะฮ์ และมุฮัมมัดคือศาสนทูตของพระองค์ , ดำรงละหมาด , จ่ายทานซะกาต , ถือศีลอดร่อมะฏอน , และทำฮัจญ์ที่บัยตุลลอฮ์ สำหรับผู้สามารถเดินทาง นี้คือตำแหน่ง ชะรีอัต
ดังนั้น ชาริอัต คือ การทำอิบาดะฮ์ต่ออัลเลาะฮ์ (อิสลาม) ต่อรีกัตคือการมุ่งต่อพระองค์ (เอี๊ยะหฺซาน) และฮะกีกัต คือ การเห็นแจ้งประจักษ์ต่อพระองค์ หรือจะกล่าวอีกนัยหนึ่งว่า ชาริอัต เพื่อปรับปรุงภายนอก(อิบาดะฮ์ด้วยอวัยวะภายนอก) ต่อรีกัต คือปรับปรุงหัวใจ และฮะกีกัตเพราะปรับปรุงจิตวิญญาน
ดังนั้น ตะเซาวุฟจะมีขึ้นไม่ได้นอกจากต้องปฏิบัติฟิกห์ และการอิบาดะฮ์ต่ออัลเลาะฮ์ จะมีขึ้นไม่ได้ นอกจากสิ่งที่พระองค์ทรงบัญญัติขึ้น
وأتوا البيوت من أبوابها
"และพวกเจ้าจงเข้าบ้านทางประตูของมัน"
นี้คือประตูของปวงบ่าว ที่ต้องเข้าทางประตู แล้วประตูของกษัตริย์ล่ะท่านจะคิดว่าอย่างไร? แล้วยิ่งประตูของพระเจ้าผู้ปกครองกษัตริย์ทั้งหลาย ย่อมต้องเข้าให้ถูกทางและถูกต้อง
ไม่ว่า เราจะเรียก อิสลาม ว่า ชะรีอัต เรียกอีหม่าน ว่า ต่อรีกัต และเรียกเอี๊ยะหฺซาน ว่า ฮะกีกัต ย่อมไม่ปัญหา เนื่องจากมันเป็นแค่การเรียกคำศัพท์เฉพาะของปวงปราชญ์สาขานั้น ๆ
ซึ่งบรรดาปวงปราชญ์มีมติว่า
لا مشاحة فى الإصطلاحات
"ไม่มีการขัดข้องในการเรียกศัพท์เชิงวิชาการ"
วัลลอฮุอะลัม